اولین کارگاه آموزشی مدیریت نیشکر

اولین کارگاه آموزشی مدیریت باحضور اکثریت اعضای کارگروه و میهمانان ویژه در تاریخ ۹۲/۱۰/۲۳ در محل سالن آمفی تئاتر شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی و به میزبانی معاونت محترم طرح و برنامه شرکت مذکور برگزار شد.

پس از اعلام برنامه، آقای مهندس کم‌گویان، معاونت محترم طرح و برنامه شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی  ضمن عرض خیر مقدم به شرکت کنندگان اظهار داشتند که برگزاری کارگاه‌های آموزشی یکی از بهترین اقدامات جمعیت علمی فناوری نیشکر ایران است که امیدواریم در آینده مورد استفاده عملی قرار گیرد. رئیس هیات مدیره جمعیت، وجود ارتباط بین جمعیت و انجمن بین‌المللی متخصصین نیشکر را یکی از نقاط قوت دانستند و اعلام نمودند که در این انجمن بین‌المللی ۵ کمیسیون شامل کشاورزی، بیولوژی، صنعت، صنایع جانبی و مدیریت تشکیل شده که در جمعیت، از این تعداد ۴ کمیسیون تاکنون شکل گرفته است.

مهندس کم‌گویان در بخش دیگری از سخنرانی به موضوع مدیریت در صنعت نیشکر پرداخته و افزودند، مدیریت در این صنعت و صنایع جانبی آن محجور افتاده و باید ببینیم چرا با وجود آب، خاک، آفتاب، نهاده‌ها و … تولید نیشکر با مشکلاتی مواجه است؟ به نظر من بحث مدیریت نیشکر در حقیقت همان چیزی است که خیلی ساده پنداشته می‌شود. چرا که نظام بهره‌‌برداری نیشکر در کشور ما براساس نظام خاص کشت و صنعتی است. یعنی کشاورزی با روش و آداب صنعت، و این نوع کشاورزی، کشاورزی سرمایه‌بری است. این مدل در برزیل هم وجود دارد درحالیکه در خیلی کشورهای دیگر مدل دهقانی مانند تولید گندم، برنج، و … در کشور ما تعریف شده است.

ایشان اضافه نمودند که موضوع مدیریت نیاز به یک بازتعریف دارد، علتش اینست که تا چند سال پیش تولید نیابتی می‌کردیم یعنی برای دولت قند و شکر تولید می‌کردیم، یعنی اینکه شرکت‌ها اراده و اختیاری در مسائل بازرگانی، صنفی و بانکی نداشتند. این روش در سال‌های متمادی به یک عادت تبدیل شده که بایستی با آن خداحافظی نمود. از طرفی الزام به یادآوری است که پیشینه همه ما به کشاورزی بر می‌گردد، البته کشاورزی معیشتی یا سنتی، کشاورزی که هدف آن تجارت و اقتصاد نبوده بلکه امرار معاش بوده است ولی، هنوز هم کشاورزی صنعتی نشدیم بلکه یک کشاورزی سنتی را در مقیاس بزرگ انجام می‌دهیم و حتی گاهی کشاورزی سنتی را کشاورزی مکانیزه معرفی می‌کنیم درحالیکه در کشاورزی صنعتی بایستی نگاه‌ها عوض شود، باید مزرعه را مانند کارخانه‌ای ببینیم یعنی همانطوری که در کارخانه شکر، محصول نهایی شکر می‌باشد، مزرعه نیشکر را هم بایستی کارخانه تولید نیشکر بدانیم. بنابراین مهمترین تفاوت با نظام معیشتی اینست که کشاورزی صنعتی به قصد اقتصاد و تجارت طراحی می‌شود و در این نظام ابتدا باید بازار را ببینیم آن هم بازار در مقیاس بین‌المللی. یکی از جدیدترین مفاهیم مدیریت این است که «دوباره نگاه کن» و حتی در قرآن کریم سوره ملک (تبارک) این مسئله دوبار تکرار شده است. آقای مهندس کم‌گویان با اشاره به مباحث دین مبین اسلام، گفت که در خلقت خداوند جهان، تفاوت به معنی تبعیض و مغایرت دیده نمی‌شود، انسان‌ها باید از فرصت‌های برابر استفاده کرده و رشد کنند.

معاونت محترم طرح و برنامه شرکت توسعه نیشکر تشریح نمودند که با عنایت به مطالب گفته شده، ما بایستی دوباره به موضوع مدیریت نگاه کنیم موضوعی که مرتبط با مدیریت تولید نیشکر است و از خود بپرسیم آیا نیشکر را بصورت صنعتی تولید می‌کنیم یا در مزارع سنتی بزرگ؟ مهندس کم‌گویان با اشاره به ضرورت نگاه اقتصادی به کشاورزی اظهار داشتند که برای هر سانتی‌متر مربع از مزارع پول خرج شده است. ایشان در ادامه با طرح این سؤال که چرا ما در خوزستان ۱۰۰ هزار هکتار مزرعه نیشکر داریم اما ۱۰۰۰ متر مربع مزرعه نداریم که مانیتورینگ دقیق انجام شود؟ اضافه نمودند که کارخانه با اتاق کنترل مدیریت می‌شود در حالیکه این سیستم در کشاورزی وجود ندارد. به همین علت است که باید به مدیریت کشاورزی در شرکت‌های نیشکری نگاهی دوباره داشته باشیم. ما باید بتوانیم تعداد واریته‌های نیشکر را متنوع کنیم. باید از نگاه تکراری و عادی جلوگیری کنیم. درست است که بزرگ شدن مزارع گامی به سمت صنعتی شدن آنهاست ولی چرا یک قطعه ۲۵ هکتاری با قطعه کناری‌اش از نظر رشد و عملکرد و برخی صفات با هم فرق دارند. این تفاوت‌ها را بایستی شناخت. شرایط باید متناسب با کشاورزی دقیق پیش برود. کشاورز سنتی همیشه نگاهش به آسمان است در حالیکه نقش مدیریت فقط نگاه به آسمان نیست. سرمازدگی، بادزدگی، شوری وجود دارند، باید این عوامل را مدیریت کنیم. شجاعت و نوآوری و پذیرش واقعیت باعث شد که موضوع تک کشتی بودن نیشکر زیر سؤال برود. در واقع ما باید آیش دو ساله داشته باشیم.

مهندس کم‌گویان با اشاره به سیاست‌های تولید شکر در کشور گفت: تا زمانی که قند و شکر در انحصار دولت بود تولید توسط شرکت‌ها بصورت نیابتی انجام می‌گرفت که خوب یا بد بودنش را بحث نمی‌کنیم اما هم اینک بازار ما به بازار جهانی مرتبط است و ما باید با آنها رقابت کنیم. در چنین شرایطی دولت آزادسازی نکرده بلکه رهاسازی کرده! مسئولیت ما در چنین شرایطی فقط به تولید ختم نمی‌شود راه بانک، تجارت و فاینانس را هم باید یاد بگیریم. بایستی آینده نیشکر و بازارهای جهانی شکر را هم پیش‌بینی کنیم.

معاونت محترم طرح و برنامه شرکت توسعه نیشکر بخش پایانی سخنرانی خود را به بحث «مدیریت نیروی انسانی قاعده هرم تولید» اختصاص داده و افزودند که: منبع لایزال سازمان‌ها را موجودی کالا و انبارها و حسابهای بانکی نمی‌دانند بلکه نیروی انسانی است. هم اینک توجه به بخش نیروی انسانی بعنوان قاعده هرم تولید مغفول مانده که در ساختار هرمی این بحث بسیار مهم است. نیروی قاعده هرم نیاز به آموزش دارد دلیلش این است که همین قاعده هرم است که بایستی انتظار داشته باشیم برای ما ۱۰۰ تن نیشکر تولید کند. مثلاً کارگری که آبیاری یا سایر عملیات‌های زراعی را انجام می‌دهد در تولید بسیار مؤثر است.

بایستی با آموزش و افزایش مهارت، زیرساخت را برای افزایش عملکرد فراهم کنیم. باید خودمان را جای کارگر مزرعه بگذاریم و از خودمان بپرسیم که بطور مثال چه زیرساختی را برای رفاه شبانه آن فراهم کرده‌ایم. آیا محیط مناسب و امن را برایش تدارک دیده‌ایم؟ این مسائل موجب ایجاد انگیزه در کارگر خواهد شد. ایشان در پایان تأکید نمودند که بحث «مدیریت نیروی انسانی قاعده هرم» را بسیار مهم قلمداد نمائیم.

سخنران بعدی این کارگاه آموزشی آقای دکتر حمیدرضا صدر بودند که اخیراً بعنوان مشاور اقتصادی با مدیریت شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی همکاری می‌نمایند. ایشان در مقطع کارشناسی اقتصاد تحصیل کرده و مدرک فوق لیسانس و دکتری خود را در حوزه مدیریت برنامه‌ریزی از دانشگاه تهران دریافت نموده‌اند.

دکتر صدر در ابتدای سخنرانی خود با تشریح موضوع اثربخشی و نگاه دوباره به مدیریت اظهار داشتند که مهارت افزایی بایستی محور افزایش عملکرد و بهره‌وری قرار گیرد. سپس ایشان بحث توسعه کمی و کیفی را با ارائه آمارهایی از کشور و مقایسه آن با جهان تشریح نموده و توجه به مسئله توسعه کیفی را مهمترین اصل در پیشرفت هر مجموعه دانستند. دکتر صدر اضافه نمودند که میانگین نرخ مشارکت مردم در تولید جهانی ۴۴ درصد است در حالیکه این نرخ در کشور ما ۳۳ درصد می‌باشد. ما در حوزه منابع انسانی خلاءهایی داریم که نمی‌توانیم تولید ارزش کنیم. ادبیات مدیریت در کشور ما تحت تأثیر پارادایم‌های انقلاب صنعتی است. ما برای نشان دادن بهره‌وری و ارزش، آمارهای فیزیکی را نشان می‌دهیم مثلاً تعداد شاغلین را حساب می‌کنیم در حالیکه بحث‌های اثر بخشی، بهره‌وری نیروی کار و سرمایه انسانی مفاهیمی هستند که در کنار هم قرار دارند ولی در یک راستا نیستند. انسان هم ابزار توسعه است و هم هدف توسعه. این در حالی است که کمتر به انسان توسعه یافته توجه می‌کنیم و باید بدانیم که توسعه بدون ارتقاء منابع انسانی میسر نخواهد شد.

دکتر صدر در ادامه توضیحات مبسوطی درخصوص تفاوت بین بهره‌وریproductivity و کارآیی Efficiency ارائه دادند و اضافه نمودند که کارآیی یعنی رابطه میان تولید و منابع استاندارد، در حالیکه بهره‌وری عبارتست از کارآیی + اثربخشی Effectiveness. «کارآیی» انجام دادن صحیح کار است و «اثربخشی» انجام دادن کار صحیح است.

در بخش بعدی این کارگاه آموزشی آقای مهندس پارسایی در جملاتی کوتاه اظهار داشتند که بهره‌وری در کشت و صنعت‌های نیشکری در گرو چند مرحله است، آموزش و مهارت افزایی، ولی آموزش تنها کافی نیست. مهمترین اصل اینست که انگیزه داشته باشند. بایستی در نیروی کار انگیزه ایجاد نمود. این بخش در شرکت‌های ما جایش خالی است. نیروی انسانی باید حس تعلق داشته باشد. باید دلبستگی و وابستگی به کارش داشته باشد نه اینکه فکر کند سال بعد اخراج خواهد شد. ایجاد انگیزه، شخصیت دادن به انسان‌ها می‌تواند بطور معجزه آسایی در تولید مؤثر باشد. ما با همین سیستم و با شکر کیلویی ۷ تومان کشت و صنعت کارون را خودکفا کردیم.

بخش بعدی قبل از پذیرای میان وعده با صحبت‌های سایر شرکت کنندگان از جمله آقای کرمی، مدیر برنامه‌ریزی و پشتیبانی شرکت دهخدا، آقای دکتر ولی عیدی مدیر طرح و برنامه شرکت امام خمینی‌^(ره)، آقای عارف‌زاده مدیر تولید یکم کشت و صنعت امیرکبیر و آقای مهندس سلیمانی‌فر مدیر اجرایی شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی به پایان رسید.

در فرصت پذیرایی میان وعده چند قطعه عکس دسته جمعی از شرکت کنندگان گرفته و فرصتی پیش آمد تا شرکت کنندگان با همکاران خود در شرکت‌های مختلف بحث‌های متفرقه‌ای را داشته باشند.

بخش دوم کارگاه با ارائه یک مقاله علمی توسط آقای حسینی، نماینده شرکت زیست بانی پایای اصفهان درخصوص استفاده از باگاس بعنوان منبع تأمین انرژی در کشور شروع شد. که این مقاله علمی مورد توجه حاضرین قرار گرفت.

در ادامه طبق جدول برنامه‌ریزی شده انتخابات هیات رئیسه کارگروه با برگه رأی برگزار شد و افراد زیر از بین ۱۰ کاندیدا به ترتیب حائز بیشترین آرا شدند.

۱- فریبرز کریمی زند

۲- رضا شهریور

۳- مسعود کریمی بابااحمدی

۴- پرویز پورهنگ

بنابراین ۳ نفر اول بعنوان اعضای اصلی و نفر چهارم بعنوان عضو علی البدل معرفی شدند.

در پایان حاضرین در جلسه چهار محور زیر را بعنوان خطی مشی هیات رئیسه به مدت سه سال انتخاب نمودند.

۱- ارتقاء دانش، مهارت و انگیزه جهت توانمند سازی منابع انسانی و قاعده هرم ساختار سازمانی

۲- ارزیابی عملکرد (‌آموزش، حق الزحمه و مسئولیت‌ها)

۳- تدوین برنامه بلند مدت تولید شکر در کشت و صنعت‌ها در راستای سیاست‌های دولت

۴- توسعه ارتباط صنعت نیشکر با دانشگاه‌ها و مراکز علمی